Uyarı: Bu içerik yalnızca yatırımcıları bilgilendirmek ve farkındalık oluşturmak amacı taşımaktadır. Aşağıda anlatılan tüm eylemler, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) düzenlemelerine göre suçtur ve ciddi yaptırımlar doğurur.
Borsa İstanbul’da zaman zaman bazı hisselerin birkaç gün içinde olağanüstü değer kazandığı, ardından benzer hızla değer kaybettiği gözlemleniyor. Bu olağandışı fiyat hareketlerinin çoğu zaman arkasında organize ve planlı bir manipülasyon süreci yer alıyor. Peki borsada manipülasyon nasıl yapılır? Bu süreci adım adım inceleyelim.
Manipülasyonun ilk aşaması, hedef hissenin belirlenmesidir. Manipülatörler genellikle düşük işlem hacmine sahip, yatırımcı ilgisi az, serbest dolaşımdaki pay sayısı sınırlı olan şirket hisselerini seçer. Bunun sebebi, düşük likiditeli bu tarz hisselerde fiyatın az bir sermaye ile çok kolay oynatılabilir olmasıdır. Günlük ortalama hacmi 200–300 bin lot olan hisselerde, sadece birkaç yüz bin lotluk işlem bile fiyatı dramatik şekilde yukarı taşıyabilir.
Hedef belirlendikten sonra gizli toplama evresi başlar. Bu aşamada manipülatörler küçük lotlar hâlinde ve genellikle gün içi fiyatın yüzde 1–2 altına limit emirler vererek hisse toplar. Bu işlemler birkaç güne yayılır. Amaç, dışarıdan bakıldığında küçük ama düzenli alım görünümü vererek yatırımcılarda “birileri bu hisseyi topluyor” algısı oluşturmaktır. Hacim yavaş yavaş artar, ancak grafiklere aleni şekilde yansıtılmaz.
İkinci aşamada, dedikodu mekanizması devreye sokulur. Telegram, WhatsApp, yatırım forumları ve sosyal medya platformlarında şirketle ilgili söylentiler yayılmaya başlar. “Yeni KAP geliyor”, “bedelsiz sermaye artırımı gündemde”, “yatırım onayı çıkmış” gibi içeriklerle yatırımcılarda beklenti yaratılır. Bazen içeriği dahi uydurulmuş bir bilgi, içeriden alınmış izlenimi verilerek yayılır. Amaç, yatırımcının alım yönünde motive edilmesidir.
Üçüncü aşamada emir defteri üzerinden psikolojik oyunlar başlar. Birden fazla aracı kurum kullanılarak aynı anda büyük alış ve satış emirleri girilir. Örneğin bir kurum 3,20 TL’den 100 bin lotluk alış emri verirken, başka bir kurum 3,50 TL’den 150 bin lotluk satış emri koyar. Ancak bu satış emirleri sahte olur ve fiyat yukarı yönlü hareket ettiğinde anında iptal edilir. Bu teknik, piyasa psikolojisini kontrol altına almayı hedefleyen "spoofing" adı verilen yasa dışı bir taktiktir. Görünüşte hisseye ciddi bir direnç varmış gibi gösterilirken, gerçekte o duvar yok edilmek üzere kurulur.
Bu esnada grafikler teknik analiz araçlarıyla desteklenir. Bollinger bantları, Ichimoku bulutu, RSI ve MACD gibi göstergeler pozitif sinyaller verecek şekilde yönlendirilir. Bu göstergeler yatırımcılarda “henüz alım fırsatı var, yükseliş sürecek” algısı oluşturur. Teknik analiz verileri adeta manipülatörün pazarlama aracı gibi kullanılır.
Dördüncü aşama ise sürü psikolojisinin tetiklenmesidir. Sosyal medya, Telegram grupları ve yatırım forumlarında aynı anda olumlu yorumlar yayılmaya başlar. “Direnç kırıldı”, “hacim patladı”, “yükseliş başladı” gibi ifadeler yatırımcıları heyecanlandırır. Küçük yatırımcı alıma geçtikçe hacim daha da artar. Bu noktada manipülatör, daha önce ucuza topladığı hisseleri yüksek fiyattan kademeli şekilde satmaya başlar.
Zirve noktasına ulaşıldığında, piyasaya çok büyük bir satış emri bırakılır. Örneğin 7,00 TL’den 2 milyon lotluk satış emri girilir. Bu, yatırımcılar nezdinde “zirveye ulaştık” algısı yaratır. Teknik göstergeler de bu sırada negatif sinyaller vermeye başlar. MACD histogramında düşüş, RSI’da aşırı alım bölgesinden dönüş gibi göstergeler, satış baskısını kuvvetlendirir. Küçük yatırımcıların stop-loss emirleri devreye girer, panik satış başlar. Fiyat hızla düşer. Manipülatör, yüksekten sattığı hisseleri yeniden düşükten toplamaya başlar.
Panik satış durulduğunda fiyat genellikle 3,50 – 4,00 TL bandında dengelenir. Her şey normale dönmüş gibi görünse de manipülatör hâlâ pozisyonunun önemli kısmını karla satmış durumdadır. Elinde kalan hisseleri, takas verilerinde dikkat çekmeyecek şekilde günlere yayarak satar. İzler silinir, yatırımcı ise elinde maliyetinin altında kalmış pozisyonlarla baş başa kalır.
Tüm bu sürecin tamamı SPK mevzuatına göre açıkça suçtur. Spoofing, wash trade, içeriden bilgi suistimali ve yatırımcıyı yanıltmaya yönelik sistematik eylemler, ağır idari para cezaları ve işlem yasağı ile sonuçlanabilir. SPK, Takasbank ve Borsa İstanbul sistemleri bu tür işlemleri anlık olarak izler. Hacim, takas ve emir hareketlerindeki olağandışı kalıplar, şüpheli olarak işaretlenir ve soruşturma başlatılır.
Bu tür senaryoların farkına varmak her zaman kolay değildir; ancak küçük yatırımcılar bazı göstergelere dikkat ederek manipülasyona maruz kalma riskini azaltabilir. Şirketin finansallarında veya faaliyetlerinde kayda değer bir değişiklik yokken, hisse senedinin kısa sürede ciddi prim yapması, sosyal medyada eş zamanlı ve benzer içerikli paylaşımlarla spekülatif heyecan oluşturulması, emir defterinde sürekli iptal edilen büyük alım-satım emirleri, takas verilerinde belirli kurumların olağandışı yoğunlaşması ve teknik göstergelerde abartılı pozitif sinyaller oluşması yatırımcı açısından kırmızı bayrak olarak değerlendirilmelidir. Ayrıca, hissede yaşanan olağanüstü fiyat hareketlerine rağmen şirketten hiçbir resmi KAP açıklaması gelmemesi de şüphe uyandırmalıdır.
Manipülasyonun kurgulandığı hisselerde genellikle kazanan yalnızca birkaç kişi olur; kaybedense çoğunlukla haberin kaynağını değil, söylentinin sesini takip eden küçük yatırımcılardır. Bu nedenle yatırım kararlarında temel analiz, şirketin resmi açıklamaları ve objektif veri akışı esas alınmalı, söylentiler ve grafik oyunlarına karşı her zaman temkinli yaklaşılmalıdır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Borsada manipülasyon nedir?
Manipülasyon, yatırımcıları yanıltmak amacıyla hisse fiyatlarını yapay olarak yükseltme veya düşürme girişimidir. SPK düzenlemelerine göre bu tür işlemler suçtur.
2. En sık kullanılan manipülasyon yöntemleri nelerdir?
Spoofing (sahte emirler), wash trade (aynı hissede aracı kurumlar arası yapay alım-satım), içeriden bilgi sızdırma ve sosyal medya yönlendirmeleri başlıca yöntemlerdir.
3. Hangi hisseler manipülasyona daha açıktır?
Günlük işlem hacmi düşük, serbest dolaşımı sınırlı, yatırımcı ilgisi düşük olan hisseler manipülasyona daha yatkındır.
4. Manipülasyonu nasıl fark edebilirim?
Hissede ani hacim artışı, fiyatın temel verilerle açıklanamayan biçimde yükselmesi, sosyal medyada organize paylaşımlar ve sürekli iptal edilen büyük emirler kırmızı bayrak olabilir.
5. Manipülasyon tespit edilirse ne olur?
SPK, Borsa İstanbul ve Takasbank’ın izleme sistemleriyle şüpheli işlemler tespit edilir ve ilgili kişi veya kurumlar hakkında idari para cezası, işlem yasağı gibi yaptırımlar uygulanabilir.
6. Manipülasyona maruz kalmamak için ne yapmalıyım?
Yatırım kararlarınızı sadece söylentilere veya sosyal medya yorumlarına göre değil, şirketin finansalları ve resmi açıklamaları temelinde verin. Takas verilerini düzenli takip edin.
Yasal Uyarı:
Bu içerik, yalnızca kamuya açık kaynaklar, yatırımcı forumları ve Google arama sonuçlarında sıkça karşılaşılan ifadeler temel alınarak hazırlanmıştır. Amaç; yatırımcılara manipülasyon konusunda farkındalık kazandırmak ve olası riskleri açıklamaktır. Burada yer alan bilgiler kesinlikle yatırım tavsiyesi değildir ve herhangi bir şekilde manipülasyon işlemlerini teşvik etme amacı taşımaz. Sermaye piyasalarında yapılacak her türlü işlem bireysel sorumluluk altındadır. Anlatılan tüm senaryolar kurgu niteliğindedir ve hukuka aykırı hiçbir faaliyeti meşrulaştırma amacı yoktur.
