Günümüzde birçok kişi yakın çevresine güvenerek yazılı bir belge olmadan elden borç para vermekte. Ancak geri ödemeler yapılmadığında bu güven büyük bir mağduriyete dönüşüyor. Türk hukuku, elden verilen borcun yasal olduğunu kabul etse de, geri almak isteyen kişinin bu borcu ispatlaması gerekir. Peki, elden verilen borç para nasıl ispatlanır ve yasal olarak geri alınabilir mi? Tüm detaylarıyla ele alalım.
Öncelikle şunun altını çizmek gerekir: Türk Borçlar Kanunu’na göre birine borç para verirken noter onayı, sözleşme ya da yazılı belge zorunlu değildir. Ancak böyle bir belgeler dizisi olmadan borcun ispatı güçleşir. Hukuki süreçte delil niteliği taşıyan unsurlar, borç verenin haklılığını ortaya koymada belirleyici olur.
Elden verilen borcun ispatı için en önemli kaynaklardan biri yazılı mesajlardır. WhatsApp, SMS, sosyal medya mesajları gibi dijital yazışmalarda borcun alındığına dair ifadeler, ödeme taahhütleri ya da borcun miktarının açıkça belirtildiği mesajlar mahkemede delil olarak kullanılabilir. Örneğin “Abi 20 bin TL’yi aldım, ay sonunda veririm” şeklindeki bir mesaj, borcun varlığına dair kuvvetli bir delildir.
Banka üzerinden yapılan havaleler de ispat aracı olabilir. Özellikle açıklama kısmına “borç olarak gönderilmiştir” gibi ifadeler yazıldıysa, bu ödeme borç ilişkisini açık şekilde ortaya koyar. Elden verilen paralarda bu avantaj yoktur, bu yüzden elden para verilmişse mutlaka en azından bir yazışma ya da tanık desteği sağlanmalıdır.
Tanık beyanları da borcun ispatında kullanılabilir. Borcun verildiği sırada orada bulunan ya da tarafların bu konudaki konuşmalarına şahit olan kişiler mahkemede tanıklık edebilir. Ancak sadece tanık beyanı, yazılı bir delille desteklenmediği sürece tek başına yeterli görülmeyebilir.
Ses kaydı ya da video kaydı gibi kayıtlar, özellikle borçlu kişinin borcu kabul ettiği ifadeler içeriyorsa, delil niteliği taşıyabilir. Fakat bu kayıtların hukuka uygun biçimde elde edilmiş olması gerekir. Aksi halde mahkemede geçerli sayılmaz.
Peki elden verilen para geri alınabilir mi? Evet, borç ilişkisinin varlığı ispatlanabildiği takdirde, hukuki yollarla geri alınabilir. İlk adım olarak noter aracılığıyla ihtarname göndermek ya da doğrudan icra takibi başlatmak mümkündür. Eğer borçlu kişi icraya itiraz ederse, borç veren alacak davası açmak zorunda kalır. Bu süreçte yukarıda saydığımız deliller mahkemeye sunulmalıdır.
Alacak davalarında zamanaşımı süresi genellikle 10 yıldır. Bu süre geçtikten sonra borç talebi hukuken düşebilir. Bu nedenle hak kaybı yaşamamak için mümkün olan en kısa sürede yasal yollara başvurulması önemlidir.
Borçlunun parayı geri ödememesi, tek başına bir ceza suçu oluşturmaz. Ancak kişi, sizi dolandırmak amacıyla bu borcu aldıysa ve geri ödeme niyeti baştan beri yoksa, bu durum Türk Ceza Kanunu kapsamında “nitelikli dolandırıcılık” suçunu oluşturabilir. Böyle bir durumda savcılığa suç duyurusunda bulunarak hem cezai hem de hukuki süreci başlatabilirsiniz.
Elden verilen borçların yazılı belgeye dayanmaması durumunda geri alınması mümkündür; ancak ispat yükü borç verene aittir. Bu nedenle borç verirken mutlaka yazılı bir belge alınmalı, en azından mesajlaşmalarla borcun varlığı kayıt altına alınmalıdır. Güven başka, hukuk başka. Borç verirken dostluğu değil, delili esas almak gerekir.
