Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) bugün yayımladığı yeni Gıda Görünümü raporuna göre, küresel gıda emtia piyasaları güçlü bir toparlanma ve geniş tabanlı üretim artışları yaşıyor. Rapora göre, buğday, pirinç ve iri taneli tahıl üretimlerinde yeni rekorlar beklenirken, küresel stoklar da artış eğiliminde. Ancak, hava koşullarındaki değişkenlik ve belirsiz ticaret görünümü piyasa istikrarı için önemli riskler oluşturmaya devam ediyor.
Tahıl Üretiminde Tarihi Zirveler ve Artan Stoklar
FAO raporundaki en dikkat çekici bulgu, başlıca tahılların üretiminde beklenen rekor artışlar oldu. Küresel buğday ve iri taneli tahıl üretimlerinin yeni zirvelere ulaşması öngörülüyor. Asya, Latin Amerika ve Karayipler bölgesindeki pirinç üretimi için de benzer bir durum söz konusu. Bu gelişmelerin bir sonucu olarak, bu temel gıda maddelerinin stok-kullanım oranlarının da artması bekleniyor.
Önemli Çıkarımlar:
Küresel buğday stoklarının bir sonraki yıl yüzde 3,6 artarak 2026 sezon sonuna kadar en yüksek seviyeye ulaşması bekleniyor.
Dünya pirinç stoklarının yüzde 2,2 artışla yeni bir rekor kırması öngörülüyor.
Bu bol arz, uluslararası buğday, mısır ve pirinç fiyatları üzerinde aşağı yönlü baskı yaratıyor.
Düşük Gelirli Gıda Açığı Olan Ülkelerde (LIFDC'ler) buğday ve pirinç tüketiminde önemli artış bekleniyor.
Diğer Emtialarda Durum: Et, Şeker ve Bitkisel Yağlar
Rapor, diğer gıda emtiaları için de karmaşık bir tablo çiziyor:
Et: Küresel et üretiminin, kümes hayvanlarının öncülüğünde yüzde 1,4 artması bekleniyor. Buna karşın, Brezilya ve ABD'deki sığır stoklarının azalması nedeniyle büyükbaş hayvan eti üretiminin daralması muhtemel.
Şeker: Brezilya, Hindistan ve Tayland'daki güçlü üretim sayesinde küresel şeker stoklarının artması bekleniyor.
Bitkisel Yağ: Küresel bitkisel yağ tüketiminin, Arjantin, Hindistan, Ukrayna ve ABD'deki ekim alanlarının azalması nedeniyle düşen soya fasulyesi üretimini aşması bekleniyor.
Su Ürünleri: Küresel balıkçılık ve su ürünleri üretiminin yüzde 1,7 artması, kişi başına düşen su ürünleri tüketiminin ise yüzde 2,5 artışla avcılıktan gelen düşüşü telafi etmesi bekleniyor.
Zeytinyağı Piyasasında Toparlanma ve Gübre Fiyatlarındaki Artış
FAO, zeytinyağı piyasasında kuraklık sonrası bir toparlanma öngörüyor. İspanya ve Yunanistan'da toptan fiyatlar 2024 başından bu yana yarıdan fazla düşerken, Tunus'ta rekor kıran 400.000 tonluk üretim bekleniyor; bu da ülkeyi 2025/26 sezonunda dünyanın en büyük ikinci zeytinyağı üreticisi yapabilir. Düşük fiyatlar, küresel ticareti tarihi bir zirveye taşıyabilir.
Gübre piyasaları ise toparlanma sürecinde. Azalan uygulama döneminin ardından, küresel gübre kullanımının 2024/25 sezonunda artması bekleniyor. Eylül 2025 itibarıyla gübre fiyatları, Nisan 2022'deki zirveden yüzde 40 daha düşük olsa da, hala 2024 seviyelerinden yüksek seyrediyor.
Küresel Gıda İthalat Faturası Yükseliyor: 2,22 Trilyon Dolarlık Tahmin
Raporun bir diğer önemli bölümü, küresel gıda ithalat faturasının (FIB) 2025'te bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 8 artarak 2,22 trilyon dolara ulaşacağı tahmini oldu. Bu artışın ana kaynağı, yüksek gelirli ülkeler tarafından ithal edilen ve fiyatları ortalama yüzde 34,5 artan kahve ve kakao gibi yüksek değerli ürünler.
En Az Gelişmiş Ülkelerde ise, hayvansal ve bitkisel yağlara yapılan harcamaların 2024'e kıyasla yüzde 58 artması bekleniyor, bu da karşılanabilirlik endişelerini artırıyor. Ancak tahıl ve şeker fiyatlarındaki düşüşler, bu emtiaların ithalat faturalarında önemli düşüşlere yol açacak. Düşük Gelirli Ülkeler için toplam gıda ithalat faturasında hafif bir düşüş beklenirken, Sahra Altı Afrika için mütevazı bir artış öngörülüyor.
FAO Baş Ekonomisti Maximo Torero, "Küresel gıda üretimindeki toparlanma piyasa istikrarı için olumlu bir dönüm noktası teşkil ediyor. Ancak bu rakamların arkasında, aşırı hava koşullarından kırılgan ticaret ilişkilerine kadar, küresel arzı ve erişimi hızla yeniden şekillendirebilecek kalıcı riskler yatıyor. Tarımsal gıda sistemi genelinde dayanıklılık oluşturmak en büyük zorluğumuz olmaya devam ediyor" dedi.
