Türkiye, üç yılı aşkın süredir uygulamada olan Kur Korumalı Mevduat (KKM) sisteminde sona yaklaştı. Merkez Bankası raporları ve bütçe verileri üzerinden yapılan hesaplamalara göre, KKM’nin Türkiye’ye toplam maliyeti yaklaşık 60 milyar dolar oldu. Bu rakam, ülke tarihinin en pahalı düzenleyici önlemlerinden biri olarak kayıtlara geçti.
2021’in sonlarında devreye giren sistem, döviz kuru dalgalanmalarına karşı TL mevduat sahiplerini korumayı hedefliyordu. 2022’de 140 milyar dolar büyüklüğe ulaşarak zirve yapan KKM, kademeli çıkış süreciyle 11,8 milyar dolara kadar geriledi. Toplam mevduatlar içindeki payı ise %26,2’den %2’ye düştü.
Liranın ağır kaybı
KKM döneminde Türk lirası dolar karşısında dört yılda üst üste büyük değer kayıpları yaşadı:
2021: %44
2022: %29
2023: %37
2024: %16
Bu kayıplar, Hazine’nin üstlendiği kur farkı ödemelerini astronomik seviyelere taşıdı.
Ekonomistlerden sert eleştiriler
Ekonomi çevreleri, KKM’ye başından beri karşı çıktı.
Dr. Mahfi Eğilmez: Döviz talebini azaltmadı, sadece öteledi; kamu maliyesine dev yük getirdi.
Prof. Dr. Emre Alkin: 60 milyar dolar başka yatırımlara aktarılsaydı çok daha fazla katma değer yaratılabilirdi.
Prof. Dr. Hakan Kara: Para politikasını etkisizleştirdi, risk primini artırdı.
Esen Çağlar: Gelir dağılımını bozdu, büyük mevduat sahiplerini orantısız şekilde avantajlı hale getirdi.
Uğur Gürses: TL’yi güçlendirmek yerine TL’den çıkış beklentisini pekiştirdi.
Politika dönüşü
Mayıs 2023 seçimlerinden sonra düşük faiz-yüksek enflasyon politikasından vazgeçildi. Faizler yükseltildi, enflasyon %75’ten %33,5’e geriledi. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, “Çıkış stratejimiz sayesinde KKM bakiyesi istikrarlı şekilde azalıyor” açıklamasını yaptı.
60 Milyar Dolara Neler Yapılabilirdi?
Ekonomistler, KKM’nin Türkiye’ye yüklediği maliyetin “fırsat maliyeti”nin de çok yüksek olduğuna dikkat çekiyor. İşte 60 milyar dolarla yapılabilecek bazı yatırımlar:
5 adet Marmaray tüneli inşa edilebilirdi.
60 şehir hastanesi tamamlanabilirdi.
2.000 km hızlı tren hattı yapılabilirdi.
1 milyon adet yerli otomobil (TOGG) üretilebilirdi.
100 bin üniversite öğrencisine 10 yıl boyunca burs verilebilirdi.
Güneş ve rüzgâr enerjisinde kurulu güç ikiye katlanabilirdi.
Türkiye’nin tüm ilçe merkezlerine modern spor salonu yapılabilirdi.
10 büyük teknoloji geliştirme bölgesi kurulabilirdi.
Bu örnekler, KKM’nin yarattığı finansal yükün aynı zamanda ülkenin kalkınma fırsatlarını nasıl ertelediğini net şekilde ortaya koyuyor.
