Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) tarafından yayımlanan yeni bir rapor, Türkiye'deki gençlerin istihdam ve eğitim alanındaki endişe verici durumunu gözler önüne serdi.
Prof. Dr. Seyfettin Gürsel ve Dr. Saliha Tanrıverdi'nin hazırladığı "Genç Kuşakta Ne Eğitimde Ne İstihdamda Olanların Çok Boyutlu Analizi" başlıklı araştırmaya göre Türkiye, yüzde 22,9'luk oranla Avrupa'da "ne eğitimde ne istihdamda" (NEET) olan gençlerin en fazla olduğu ülke konumunda.
Türkiye, 15-24 yaş arası genç nüfus içinde ne eğitim gören ne de bir işte çalışanların oranında Avrupa Birliği ülkelerini geride bırakarak ilk sırada yer alıyor. BETAM'ın raporuna göre 2024 itibarıyla Türkiye'de her dört gençten neredeyse biri üretim ve eğitim süreçlerinin tamamen dışında kalmış durumda. Bu oran, Türkiye'yi yüzde 17 ile ikinci sırada takip eden Romanya'nın açık ara önünde konumlandırıyor.
Türkiye'ye Özgü Çarpıcı Farklılık
Araştırmanın en dikkat çekici bulgularından biri ise Türkiye'deki NEET oranının genç işsizlik oranından daha yüksek olması. Avrupa ülkelerinin genelinde genç işsizlik oranı NEET oranını geçerken, Türkiye'de bu durum tam tersi bir seyir izliyor.
Yüzde 16,4'lük genç işsizlik oranına karşılık yüzde 22,9'luk NEET oranı, sorunun sadece iş bulamamaktan değil, eğitimden erken kopuş, toplumsal cinsiyet rolleri ve yapısal engeller gibi daha derin faktörlerden kaynaklandığını ortaya koyuyor.
TÜİK'in 2023 Hanehalkı İşgücü Anketi mikro verileri üzerinde yapılan bir düzeltmeyle, Türkiye'deki gerçek NEET sayısının 2 milyon 356 bin olduğu hesaplandı. Bu düzeltmeye göre oran yüzde 19,9 olarak güncellense de Türkiye, bu revize edilmiş oranla dahi Avrupa'daki liderliğini sürdürüyor.
Kadınlar ve Bölgeler Arası Uçurum Dikkat Çekiyor
Rapor, NEET sorununun cinsiyet ve bölgesel dağılımda dramatik farklılıklar gösterdiğini belirtiyor:
Cinsiyet Eşitsizliği: NEET grubunun yaklaşık üçte ikisini kadınlar oluşturuyor. Ev işleri ve çocuk bakımı gibi sorumluluklar, kadınların işgücüne katılımı önündeki en büyük engel olarak öne çıkıyor. Evlilik, genç kadınlarda NEET olma olasılığını çarpıcı bir şekilde artırıyor; NEET kadınların yüzde 36'sı evliyken, bu oran erkeklerde sadece yüzde 4.
Bölgesel Dengesizlik: Sorunun en yoğun yaşandığı bölgeler yüzde 31,5 ile Güneydoğu Anadolu ve yüzde 28,3 ile Ortadoğu Anadolu. Bu iki bölge, ülkedeki toplam NEET nüfusunun yüzde 28'ini barındırıyor. Güneydoğu'da genç kadınların neredeyse yarısı (yüzde 40,6) ne eğitimde ne de istihdamda. En düşük NEET oranı ise yüzde 12,8 ile İstanbul'da görülüyor.
Eğitimli Gençler İş Arıyor Ama Bulamıyor
Paradoksal bir şekilde, en yüksek NEET oranı yüzde 26,7 ile lise üstü eğitim almış gençler arasında görülüyor. Ancak bu gruptaki gençlerin yarısından fazlası (yüzde 53,5) aktif olarak iş arıyor. Bu durum, yüksek eğitimli gençlerdeki sorunun ataletten ziyade, vasıflarına uygun iş bulma güçlüğünden kaynaklandığını gösteriyor.
Rapor, Türkiye'de NEET oranlarının yüksekliğinin sadece bir istihdam sorunu olmadığını; eğitimden istihdama geçişteki zayıf mekanizmalar, toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri ve derin bölgesel dengesizliklerle bir arada ele alınması gereken çok boyutlu bir kriz olduğuna dikkat çekiyor.
