on dönemde kripto para ve hisse senedi piyasalarında sıkça duyulan kavramlardan biri “flash crash”. Özellikle 2025 Ekim ayında yaşanan sert dalgalanmanın ardından yatırımcıların merak ettiği bu kavram, finans dünyasında saniyeler içinde milyarlarca dolarlık kayıpların yaşandığı ani çöküşleri tanımlıyor.
Peki, flash crash tam olarak nedir, neden yaşanır ve yatırımcılar bu tür ani düşüşlere karşı nasıl pozisyon almalıdır?
Flash Crash Nedir?
“Flash crash”, finansal piyasalarda fiyatların çok kısa bir zaman diliminde ani ve sert şekilde düşmesi, ardından yine aynı hızla toparlanması anlamına gelir.
Genellikle saniyeler veya dakikalar içinde gerçekleşir ve çoğu zaman piyasa likiditesinin bir anda buharlaşması ile tetiklenir.
Bu tür çöküşlerde, otomatik alım-satım yapan algoritmalar (botlar) zincirleme emirler oluşturur. Alıcılar ortadan kaybolunca, satış emirleri birbirini tetikler ve fiyatlar serbest düşüşe geçer. Ancak aynı algoritmalar, belirli seviyelerde yeniden alıma dönerek piyasanın toparlanmasını sağlar. Bu nedenle, flash crash bir “ani kalp durması” gibi görünse de, genellikle sistemin kısa süreli yeniden dengelenmesidir.
Flash Crash Nasıl Oluşur?
Flash crash’in temel nedeni likidite eksikliğidir. Yani piyasada yeterli alıcı ya da satıcı olmadığında, tek bir büyük emir bile fiyatları aniden oynatabilir.
Bu duruma katkıda bulunan bazı faktörler şunlardır:
Aşırı Kaldıraç Kullanımı:
Vadeli işlemlerde yüksek kaldıraçla işlem yapan yatırımcıların toplu şekilde tasfiye olması zincirleme düşüş yaratır.
Algoritmik ve Yüksek Frekanslı İşlemler:
Büyük fonların ve borsaların kullandığı otomatik işlem sistemleri, anlık emirleri saniyede binlerce kez işler. Bu da küçük bir dalgalanmayı dev bir çöküşe dönüştürebilir.
Likiditenin Çekilmesi:
Büyük borsalar veya piyasa yapıcılar (market maker’lar) emir defterinden likidite çektiğinde alıcı-satıcı dengesi bozulur. Bu durum, fiyatların boşluklu düşmesine neden olur.
Makroekonomik Şoklar veya Beklenmedik Haberler:
Politik açıklamalar, faiz kararları, büyük şirket iflasları veya siber saldırılar gibi haberler anlık paniğe yol açabilir.
Flash Crash Örnekleri
Finans tarihine geçen birkaç önemli flash crash olayı bulunuyor:
6 Mayıs 2010 – ABD Hisse Senetleri: Dow Jones Endeksi sadece birkaç dakika içinde 1000 puandan fazla düşerek tarihin ilk büyük flash crash örneğini yarattı.
2021 – Kripto Piyasası: Bitcoin’in 64.000 dolardan 30.000 dolara gerilediği çöküş, zincirleme likidasyon ve algoritmik satışlar nedeniyle yaşandı.
2025 – Ekim Olayı: Donald Trump’ın Çin’e yönelik ek vergi açıklamasının ardından kripto piyasasında yaşanan sert düşüş, son yılların en büyük flash crash örneği olarak kayda geçti.
Yatırımcılar Flash Crash’e Karşı Ne Yapmalı?
Flash crash’ler öngörülemez olsa da bazı önlemlerle etkileri azaltılabilir:
Kaldıraç kullanımını sınırlamak: Yüksek kaldıraç, kazanç kadar riski de büyütür.
Stop-loss emirlerini dikkatli yerleştirmek: Aşırı volatil dönemlerde stop emirleri hızlıca tetiklenebilir.
Likiditesi yüksek varlıklarda işlem yapmak: Düşük hacimli varlıklar flash crash’e daha yatkındır.
Panikle işlem yapmamak: Flash crash sonrası genellikle kısa sürede toparlanma gelir. Soğukkanlı davranmak kayıpları azaltır.
Ani Çöküşler Tesadüf Değil, Sistemik Bir Gerçek
Flash crash’ler artık finansal sistemin doğal bir parçası haline geldi.
Algoritmik işlemlerin yaygınlaşması, yüksek kaldıraçlı piyasa yapıları ve likidite odaklı algoritmalar bu çöküşleri kaçınılmaz hale getiriyor.
Yatırımcılar için önemli olan, bu tür olayların ne zaman yaşanacağını tahmin etmek değil, yaşandığında nasıl ayakta kalınacağını bilmek.
