Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) tarafından yayımlanan Kasım ayı üretici-market fiyat karşılaştırması raporu, tarımsal ürünlerdeki fiyat makasının rekor seviyeye ulaştığını gözler önüne serdi. TZOB'un 20 yıldır sürdürdüğü bu kapsamlı çalışma, üretici ve tüketici fiyatları arasındaki çarpıcı farkları ortaya koyuyor.
Mandalinada Fiyat Farkı 5 Kata Yaklaştı
Kasım ayının zam şampiyonu, üretici ve market fiyatları arasındaki en büyük farkın görüldüğü mandalina oldu.
Üretici ve market arasındaki fiyat farkı mandalinada yüzde 392,86 ile zirveye çıktı. Bu fark, mandalinanın üreticiden alınış fiyatının 4,9 katı fazlasına satıldığı anlamına geliyor.
Mandalinadaki bu devasa farkı takiben:
Portakalda fark yüzde 206,87 olarak görüldü ve ürün 3,1 kat fazlaya satıldı.
Ispanakta fark yüzde 203,80 olarak kaydedildi ve ürün 3 kat fazlaya satıldı.
Maydanoz, havuç ve kuru incirde ise bu fark 2,9 kat fazlaya denk geldi.
Rakamlarla somutlaştırmak gerekirse: Üreticide 6 lira 20 kuruş olan mandalina market raflarında 30 lira 56 kuruşa; 16 lira 80 kuruş olan portakal 51 lira 55 kuruşa; 17 lira 53 kuruş olan ıspanak ise 53 lira 27 kuruşa satıldı.
Kasım Ayı Fiyat Hareketleri: Enflasyon Market Raflarında
Marketteki genel fiyat değişimlerine bakıldığında, 42 ürünün 18’inde fiyat artışı yaşandı. Markette fiyatı en fazla artan ürün yüzde 149,5 ile pırasa oldu. Pırasadaki bu artışı yüzde 118,3 ile ıspanak, yüzde 71,7 ile fındık ve yüzde 58,5 ile antep fıstığı takip etti. Fiyatı en fazla azalan ürün ise yüzde 55 düşüşle marul oldu.
Üreticide Durum: Arz Fazlası Fiyatları Düşürdü
Üretici bazında ise 34 ürünün 18’inde fiyat düşüşü, 10’unda artış, 6’sında ise değişim görülmedi. Üreticide en çok fiyat düşüşü yüzde 43,1 ile portakalda yaşandı. Portakaldaki bu düşüşü yüzde 38 ile mandalina, yüzde 36,5 ile karnabahar ve yüzde 30,8 ile kabak izledi.
Özellikle mandalina ve portakal fiyatlarındaki sert düşüşün nedenleri arasında Adana’daki işçi grevi, Rusya’nın alternatif ülkelere yönelmesi nedeniyle yaşanan ihracat daralması ve buna bağlı arz fazlalığı gösterildi.
Üreticide fiyatı en çok artan ürünler ise yüzde 34,9 ile patates ve yüzde 34,6 ile salatalık oldu. Patatesteki artışın nedeni olarak ürünün depoya alınmasıyla eklenen işçilik ve depo maliyetleri belirtildi.
Girdi Maliyetlerinde Yıllık Şok Artışlar
TZOB raporu, tarımsal üretimin temelini oluşturan girdi maliyetlerindeki yıllık artışların devam ettiğini vurguladı:
Gübre Fiyatları: Son bir yılda üre gübresi yüzde 65,5, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 47,5 ve amonyum nitrat gübresi yüzde 45,5 oranında arttı.
Yem ve Akaryakıt: Bir yılda süt yemi yüzde 28 ve besi yemi yüzde 29,8 oranında artış gösterdi. Mazot fiyatları ise yıllık bazda yüzde 29,9 zamlandı.
Diğer Maliyetler: Tarım ilacı fiyatları yüzde 13,6 ve elektrik fiyatları yüzde 12,8 oranında arttı.
