Türkiye'de gıda enflasyonu ile mücadelede önemli bir adım atılıyor. Uzun süredir beklenen Hal Kanunu taslağı, aracıları ortadan kaldırmayı, fiyat istikrarını sağlamayı ve vergi kaçakçılığını önlemeyi hedefleyen kritik maddelerle Meclis'e sunulmaya hazırlanıyor. İşte yasa tasarısının getireceği 4 temel yenilik ve beklenen etkileri.
Uzun süredir kamuoyunun gündeminde yer alan ve sebze-meyve fiyatlarındaki yüksek seyrin ana nedenlerinden biri olarak görülen Hal Kanunu ile ilgili çalışmalar, hükümet tarafından büyük ölçüde tamamlandı. Tarladan sofraya uzanan süreçteki maliyetleri düşürmeyi ve şeffaflığı artırmayı amaçlayan düzenlemenin, yılbaşında Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) gündemine gelmesi bekleniyor.
4 Maddede Hal Kanunu'nun Fiyatlara Etkisi
Yeni yasa tasarısı, özellikle aracı sayısını azaltma ve zincir marketlerin alım stratejilerini değiştirme odaklı dört önemli düzenlemeyi hayata geçirmeyi planlıyor:
1. Yetki Belgesi Zorunluluğu Geliyor
Hal sisteminin dışındaki sebze ve meyve tüccarları, belirlenen kriterlere uymaları halinde Yetki Belgesi alma zorunluluğuyla karşı karşıya kalacak. Bu, hal dışı ticareti kayıt altına almayı ve standart bir denetim mekanizması oluşturmayı hedefliyor.
2. Vergi Kaçakçılığının Önüne Geçilecek
Düzenlemenin en önemli hedeflerinden biri de vergi kaçağını engellemek. Hal Kayıt Sistemi'ne (HKS) rüsum ücretini malın gerçek değerinden düşük giren hal dışı tüccarlar mercek altına alınacak.
Bu durumun tespiti halinde yetki belgesi askıya alınarak ticari faaliyetleri durdurulabilecek. Böylece aracılar, tarladan aldıkları ürünün gerçek fiyatını sisteme girmek zorunda kalacak, bu da şeffaflığı artıracak.
3. Zincir Marketlere Üreticiden Alım Kotası
Rekabeti ve üretici gelirini artırmayı amaçlayan bir diğer madde ise zincir marketlere yönelik üretici kotası. Zincir marketler, ilk aşamada temin ettikleri ürünün yüzde 20'sini direkt üreticiden almak zorunda kalacak.
Bu miktarın zamanla artırılması planlanıyor. Toptan alım gücünün üretici lehine kullanılmasıyla fiyatların aşağı çekilmesi öngörülüyor. Ayrıca, hal içinde komisyoncular arasında yapılan satışlar da yasaklanacak.
4. Fiyatlarda İstikrar Beklentisi
Uzmanlar, aracı sayısının azaltılması ve şeffaflığın artırılmasıyla birlikte, özellikle mevsim geçişlerinde yaşanan ani fiyat dalgalanmalarının önüne geçilebileceğini belirtiyor.
Zincir marketlerin direkt üreticiden alım yapma zorunluluğu, üreticinin elindeki maliyet baskısını azaltarak tüketiciye daha uygun fiyatlı ürün olarak yansıması beklenen bir gelişme.
Hal Kanunu'nun Meclis süreci ve detaylı uygulama esasları, yılbaşından sonra netleşecek. Gıda fiyatlarındaki beklenen düşüşün ne zaman ve ne ölçüde gerçekleşeceği ise yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte netlik kazanacak.
