Borsa tarihine damga vuran manipülasyon olayları, sadece yatırımcıları değil, küresel finans sistemini de derinden sarstı. Her biri milyonlarca yatırımcının kayıplar yaşamasına yol açan bu skandallar, aynı zamanda piyasa düzenleyicilerini de harekete geçirdi. İşte dünya borsa tarihinin en dikkat çekici manipülasyon vakaları ve sonrasında atılan adımlar:
1. Wall Street Çöküşü ve 1929 Buhranı
1929 yılında ABD’de yaşanan büyük borsa çöküşü, tarihin en bilinen finansal krizlerinden biri olarak kabul ediliyor. O dönem, içerden öğrenenlerin ticareti, yapay fiyat şişirmeleri ve spekülatif işlemler kontrolsüzce yürütüldü. Aşırı kaldıraç kullanımı ve sahte bilgilendirmeler sonucunda piyasa çökünce milyonlarca kişi tüm birikimlerini kaybetti. Bu felaket sonrası ABD, 1934 yılında Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’nu (SEC) kurarak piyasaları denetim altına aldı.
2. Enron Skandalı: Muhasebe Hilesi ile Yatırımcı Avı
2001 yılında ABD’nin enerji devi Enron’un, muhasebe hileleriyle finansal tablolarını şişirdiği ortaya çıktı. Hisselerini yüksek fiyattan tutan şirketin gerçek durumu anlaşıldığında hisse senetleri çakıldı ve şirket iflas etti. Enron skandalı, bireysel ve kurumsal yatırımcıları ağır zarara uğratırken, ABD’de Sarbanes-Oxley Yasası’nın çıkmasına yol açtı. Bu yasa ile şirketlerin mali raporlama süreçleri yeniden düzenlendi.
3. Volkswagen: Dünyanın En Değerli Şirketi Oyunuyla Kısa Sıkıştırma
2008 yılında Almanya’da yaşanan Volkswagen krizi, manipülasyonun başka bir yüzünü gösterdi. Porsche, sessizce Volkswagen hisselerini toplarken, piyasada bu hissede yoğun bir kısa pozisyon vardı. Porsche’nin hamlesiyle Volkswagen hisseleri fırladı ve şirket kısa süreliğine dünyanın en değerli şirketi oldu. Ancak, kısa pozisyon alan hedge fonları milyarlarca dolar kaybetti. Almanya, bu olay sonrası hisse toplama ve kısa satış düzenlemelerini gözden geçirdi.
4. GameStop: Sosyal Medya Gücünü Gösterdi
2021 yılında ABD’de GameStop hisselerinde yaşanan ani yükseliş, borsanın sosyal medya çağında nasıl manipüle edilebileceğini gösterdi. Reddit platformunda örgütlenen bireysel yatırımcılar, kurumsal yatırımcıların yoğun şekilde açığa sattığı GameStop hisselerini topladı ve hisse fiyatını astronomik seviyelere taşıdı. Bu gelişme sonrası Robinhood gibi bazı aracı kurumlar alım-satımlara kısıtlama getirirken, ABD Kongresi’nde piyasa yapısına dair ciddi tartışmalar başladı.
5. Türkiye’de WhatsApp Gruplarıyla Manipülasyon
Türkiye’de son yıllarda bazı yatırımcı gruplarının sosyal medya ve mesajlaşma uygulamaları üzerinden organize şekilde hisse senetlerinde manipülasyon yaptığı ortaya çıktı. SPK, bu kişiler hakkında soruşturmalar başlattı ve cezalar uyguladı. Özellikle küçük yatırımcılar, şişirilen hisselerden zarar gördü. SPK, sosyal medya denetimlerini artırdı ve yatırımcıları bu tür yapılara karşı uyardı.
Alınan Genel Önlemler
Bu tür manipülasyon olaylarının ardından düzenleyici kurumlar, piyasa şeffaflığını artırmak, bilgi suistimallerini önlemek ve yatırımcıları korumak amacıyla çeşitli önlemler aldı. Kısa satış regülasyonları sıkılaştırıldı, gözetim sistemleri geliştirildi ve cezai yaptırımlar artırıldı.
Borsa tarihindeki bu büyük manipülasyonlar, piyasalarda her zaman dikkatli olmanın ve doğru bilgilere dayalı yatırım yapmanın önemini bir kez daha ortaya koydu.
Kaynak: Küresel finansal raporlar, SPK bültenleri, SEC arşivleri.
